قدس آنلاین-حسین احمدی - رقیه توسلی: این روزها بزرگترین پستانداران علفخوار به دل «هزارجریب» می تازند تا پا دررکابِ هم باشند. نرها و ماده ها.

چشم که بیاندازیم - جنگل های هیرکانی و بلوط - پُرجمعیت تر از همیشه است... پُر خلسه تر از همه وقت... و گوش که بسپاریم، بانگ و نعره در «لت کومه» و «بارکلا» طنین انداز است، در موسم مستی مرال ها...

و چه خوب شهریور و مهر از ردپای گوزن های قرمز می گویند... از گلستانک و گزو و کجور و منجیر که به گله ی گاوبانگی ها منزل می دهند...

این روزها که هوای پاییز در چهاردانگه و دودانگه می پیچد - گاو کوهی ها - جفت شان را انتخاب می کنند و به خوش سَر و زبان ترین بانگ، آری می گویند و با همسفر چهارپایشان - به تاخت - به دل جنگل می زنند.

جنگل های شمال، سَرشلوغ تر از همیشه

رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران می گوید: مرال یا گوزن قرمز که در گویش مازندرانی به آن «گاوکوهی» یا «اشکارگو» نیز گفته می شود از گونه های باشکوه جنگلهای پهن برگ هیرکانی شمال است.

زیستگاه این گونه، در مناطق جنگلی - کوهستانی و بویژه جنگل های بلوط می باشد و جنس نر آن دارای قلمرو جنسی بوده و از جنگلهای منطقه هزارجریب گلوگاه در شرق تا جنگلهای دوهزار و سه هزار تنکابن در غرب مازندران پراکنش دارند.

ربیعی توضیح می دهد: دامنه و گستره حضور این گونه در نواحی آزاد مناطق جنگلی شهرستان گلوگاه و زیستگاه پیوسته به این منطقه در ناحیه جنگلی هزار جریب بهشهر و بخشهایی از پارک ملی پابند و با شیب بیشتر جمعیتی در مناطق آزاد و پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه کیاسر در جنوب ساری می باشد.

از این مناطق که به سمت جنگلهای حوزه مرکزی البرز در نواحی سوادکوه می رویم، جمعیت متوسطی از مرال ها در مناطق جنگلی کارسنگ، گزو، شش رودبار و آبشار، پراکنش دارند و بتدریج در حوزه جنگلی بابل، آمل و نور از جمعیت و زیستگاه دائمی شان کاسته می شود و عموماً گله های مهاجر و جابجا شونده ای از این گونه در این مناطق در فصولی از سال مشاهده می گردد.

همچنین در غرب مازندران هم به کیفیت زیستگاه و هم به جمعیت مرال ها اضافه می شود چنانچه بزرگترین جمعیت و مهمترین زیستگاههای مرال در بخش هایی از محدوده های امن منطقه حفاظت شده البرز مرکزی در حوزه شهرستانهای نوشهر و چالوس در زیستگاههای گلستانک، شلزیر، منجیر و کجور را شاهد هستیم.

فرصت طلبی شکارچیان در گاوبانگی

رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش محیط زیست مازندران ادامه می دهد: جمعیت های پراکنده مرال در برخی از مناطق استان در فصل مستی یا همان «گاوبانگی»، در نواحی خاصی تجمع و تمرکز یافته و این رفتار مرال ها که در موسم مستی بروز می کند، شرایط را برای سرشماری و برآورد قابل اعتماد تری از جمعیت آنها فراهم می سازد.

رشد شاخ ها در مرال های نر در این ایام در حداکثر حجم و طول بوده و آمادگی دفاع و قلمروطلبی در حفظ گله های ماده را دارند. مرال های نرِ غالب، هدایت گله تا پایان دوران جفتگیری را بر عهده دارند و در این مرحله از دوران زیستی که حدود یک ماه به طول می انجامد، کمتر به تغذیه پرداخته و تمام توجه و حواس خود را معطوف به حفظ گله در مقابل نرهای رقیب می کنند.

ربیعی با اشاره به اینکه گوزن های نر برای نمایش حضور خود مدام به بروز بانگ و نعره می پردازند تا از این طریق، قدرت خود را به حریف نشان داده و از نزدیک شدن سایر نرها به گله جلوگیری کنند، یادآور می شود: یکی از آسیب هایی که گاوبانگی برای جمعیت مرال در پی دارد، فرصت طلبی شکارچیان با دریافت صدا و شناسایی محل های حضور مرال هاست و از این طریق، شکار غیرقانونی این گونه ارزشمند اتفاق می افتد.

متولدان اردیبهشت

رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش محیط زیست مازندران می گوید: مرال های نر تا آمادگی کامل ماده ها و باروری تمامی آنها که ممکن است گاهی به بیش از یک ماه به طول انجامد، گله را از دستبرد سایر نرها حفظ کرده و گاهی مشاهده می شود که به همین سبب، بین نرها جدال و درگیری رخ می دهد.

ربیعی می افزاید: پس از پایان دوران مستی و جفتگیری که بتدریج از نیمه مهر ماه آغاز می گردد، نرهای غالب عموماً از گله خارج و به نقاط امن و انبوه جنگلی بویژه بلوطستان ها که از منابع غنی غذایی برخوردار می باشند، جابجا شده و به تقویت و جبران انرژی و وزن از دست رفته دوران مستی می پردازند و بدین ترتیب قلمروطلبی دوران مستی در مرال ها به پایان می رسد.

وی یادآور می شود: مرال های ماده پس از طی یک دوره آبستی که میانگین آن حدود ۲۳۵ روز به طول می انجامد؛ درست در زمانی که طبیعت در پُربار ترین فصل از نظر وفور و فراوانی منابع تغذیه ای و رویشی است، از اواسط اردیبهشت تا اواسط خرداد یک گوساله بدنیا می آورند.

پوشش های بلند علفی این امکان را می دهد تا مرال های مادر برای مدت دو هفته، گوساله ها را که توان گریز از دشمنان طبیعی و همراهی با مادر را ندارند را در میان انبوه شاخ و برگ های گیاهان مخفی می کنند و فقط برای شیر دادن در طول روز، چند باری به سراغ شان می روند.

گله ها از هم دور افتاده اند

رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش محیط زیست مازندران خاطرنشان می کند: پیوستگی زیستگاهی در بین دو کانون در برخی از حوزه ها دچار گسست کامل شده و در برخی دیگر در حال فرسایش است.

ربیعی با اعلام اینکه نواحی جنگلی لاویج و واز در چمستان نور و نواحی شرق هراز در آمل در سال های اخیر دچار افت شدید جمعیتی شدند، ادامه می دهد: به نظر می رسد جمعیت های موجود در جنگلهای مناطق جنوبی بابل در بخش مرکزی مازندران که می توانست به عنوان پلی در جابجایی گله ها و جمعیتهای غرب و شرق عمل کند کاملاً از دست رفته و آمار تایید شده ای از جمعیت مرال ها در سال های اخیر در دست نیست.

وی تاکید می کند: روند فعلی بیانگر کاهش جمعیت و پراکنش از دو سوی غرب و شرق استان بوده و شکل گیری کانون هایی مجزا در دو بخش مستقل را در محدوده البرز مرکزی نشان می دهد.

ربیعی، صرفنظر از انزوای جمعیتی که از تهدیدات جدی در پایداری و حفظ نیرومندی ژنتیکی گله ها به حساب می آید، وقوع فعالیتهای انسانی و انواع بهره برداری از عرصه ها و منابع ملی را از دیگر چالش ها و مشکلات موجود در این زمینه می داند.

خبری از هوشیاری نیست

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست مازندران نیز در گفتگو با قدس، ۱۵ شهریور تا ۱۵ مهرماه را فصل جفت گیری مرال ها یا گوزن قرمز اعلام می کند و می گوید: نرها در این بازه زمانی بصورت غریزی صداهایی از خودشان ایجاد می کنند که «گاوبانگ» نامیده می شود.

همچنین نرهای قوی تر با جنگ و جدال، حرمسرایی برای خودشان دست و پا می کنند که این حرمسراها متشکل از ۵ تا ۱۰ ماده است.

مسلم آهنگری که ۲۶ سال سابقه محیط بانی دارد، با اشاره به اینکه افراد سودجو با تقلید صدای مرال ها سعی می کنند آنها را به سمت خود جذب و شکار کنند، می افزاید: گوزن ها در این فصل، هوشیاری کمتری داشته و این مساله موجب می شود راحت تر شکار شوند.

چادرهای حمایت

وی اضافه می کند: همه ساله در این فصل، چادرهای سیّار محیط بانی با عنوان چادرهای گاوبانگی را در زیستگاههای مهم و محل های تجمع مرال ها برپا می کنیم.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست مازندران تعداد این چادرها را ۳۰ مورد اعلام می کند و یادآور می شود: محیط بانان بصورت شبانه روزی و نوبتی در این مکان ها استقرار و از زیستگاههای حوزه هر چادر، حفاظت و حراست می کنند.

آهنگری با اشاره به اینکه محیط بانان کمک می کنند تا مرال ها با آرامش بیشتری جفت گیری کنند، می گوید: استرس، زمان جفتگیری مرال ها که «فَل» نامیده می شود را به تاخیر می اندازد چنانچه آنها باید یکسال دیگر به انتظار بنشینند تا گوساله ای بدنیا آید.

زمانی برای پایش

وی جمعیت گوزن ها در مازندران را ۵۰۰ تا یکهزار رأس تخمین می زند و می افزاید: تیپ زیستگاهی ترجیحی مرال ها در میان پوشش انبوه جنگلی بوده و امکان مشاهده مستقیم و آسان جمعیت ها به راحتی میسر نیست.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست مازندران اضافه می کند: از سوی دیگر نیاز این گونه به فضاهای باز و استفاده از این عرصه ها در اوایل صبح و غروب و تشکیل گله های جنسی در فصل مستی، فرصت بسیار مناسبی برای پایش زیستگاه و شمارش جمعیت هاست.

آهنگری به گردشگران توصیه می کند در این بازه زمانی، حضور کمتری در زیستگاه های مرال ها داشته باشند تا امنیت مناطق برهم نخورد و آرامش در فصل گاوبانگی حاکم باشد.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست مازندران از مردم می خواهد در صورت مشاهده متخلفان، مراتب را با شماره تلفن های ۱۵۴۰ و ۳۳۳۵۸۸۱۳ اطلاع دهند.